Ροχαλητό είναι ο θόρυβος που παράγεται κατά τη διάρκεια του ύπνου, εξαιτίας μερικής απόφραξης του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος
Άπνοια θεωρείται η διακοπή της ροής αέρα από τους ρώθωνες και το στόμα για τουλάχιστον 10 δευτερόλεπτα.
Δείκτης άπνοιας είναι ο αριθμός των απνοϊκών επεισοδίων ανά ώρα ύπνου.
Ως σύνδρομο υπνικής άπνοιας (sleep apnoea syndrome SAS) θεωρείται η εμφάνιση 30 ή περισσοτέρων απνοϊκών επεισοδίων κατά τη διάρκεια 7 ωρών ύπνου ή η διαπίστωση δείκτη άπνοιας μεγαλύτερου του 5.
Η υπνική άπνοια διακρίνεται σε ήπια (5-20 απνοϊκά επεισόδια ανά ώρα), μετρίου βαθμού (20-40 άπνοιες ανά ώρα) και σοβαρής μορφής (>40 επεισόδια άπνοιας ανά ώρα).
Σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές υπολογίζεται ότι το 24% των ανδρών και το 14% των γυναικών ροχαλίζουν κατά τη διάρκεια του ύπνου τους.
Το σύνδρομο υπνικής άπνοιας εμφανίζεται στο 4% των ανδρών και στο 2% των γυναικών μέσης ηλικίας.
Διακρίνονται δύο κλινικές μορφές υπνικής άπνοιας, η κεντρικού τύπου και η αποφρακτικού τύπου άπνοια.
Η κεντρικού τύπου υπνική άπνοια, η οποία είναι η σπανιότερη μορφή, χαρακτηρίζεται από επεισόδια πλήρους διακοπής οποιασδήποτε αναπνευστικής προσπάθειας. Η κατάσταση αυτή πιθανόν να συνοδεύεται, χωρίς να είναι απαραίτητο, από ραχαλητό, ενώ εμφανίζεται κυρίως κατά τη REM φάση του ύπνου. Κεντρικού τύπου υπνική άπνοια έχει παρατηρηθεί σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, αλλοιώσεις του μετωπιαίου λοβού ή της γεφυροπαρεγκεφαλιδικής γωνίας, αλλά τις περισσότερες φορές δεν ανευρίσκεται προφανής αιτία και η πάθηση αποδίδεται σε αστάθεια του αναπνευστικού κέντρου που βρίσκεται στον προμήκη μυελό.
Η αποφρακτικού τύπου υπνική άπνοια είναι η συχνότερη μορφή και αυτή που κυρίως παρουσιάζει ενδιαφέρον απο ωτορινολαρυγγολογικής πλευράς. Χαρακτηρίζεται από επεισόδια διακοπής της ροής του αέρα κατά τη διάρκεια του ύπνου, παρά την έντονη και συνεχιζόμενη εισπνευστική προσπάθεια εκ μέρους του ασθενούς. Συνδυάζεται πάντοτε με ραχαλητό, το οποίο προηγείται και ακολουθούν τα επεισόδια άπνοιας. Αιτιολογικά η πάθηση οφείλεται σε ανατομική απόφραξη του ανώτερου αναπνευστικού αεραγωγού (από τους ρώθωνες έως την γλωττιδική περιοχή του λάρυγγα), η οποία επιδεινώνεται κατά τη διάρκεια του ύπνου εξαιτίας της χαλάρωσης των μυών του φάρυγγα και της γλώσσας. Η αύξηση των αναπνευστικών αντιστάσεων που προκαλείται με αυτόν τον τρόπο αναγκάζει τον ασθενή σε αυξημένη εισπνευστική προσπάθεια και σε ανάπτυξη αυξημένων αρνητικών πιέσεων κάτω από το επίπεδο της στένωσης. Η διέλευση του αέρα από την εστενωμένη περιοχή οδηγεί σε αύξηση της ροής του αέρα στην περιοχή αυτή και σε ανάπτυξη περαιτέρω αρνητικής πίεσης στην περιοχή αμέσως κάτω από την στένωση λόγω του φαινομένου Venturi. Η αλληλουχία αυτών των γεγονότων οδηγεί σε πλήρη σύμπτωση των τοιχωμάτων του φάρυγγα με τελικό αποτέλεσμα τη διακοπή της ροής του αέρα.
Τα συχνότερα αίτια αποφρακτικής υπνικής άπνοιας είναι:
· μύτη: σκολίωση ρινικού διαφράγματος, ρινίτιδα, ρινικοί πολύποδες, επιπωματισμός
· φάρυγγας: όγκοι ρινοφάρυγγα, υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων, υπερτροφία παρίσθμιων αμυγδαλών, ευμεγέθης σταφυλή, υπερτροφία γλωσσικής αμυγδαλής, διογκωμένη γλώσσα ( μυξοίδημα, μεγαλακρία), όγκοι του υποφάρυγγα
· κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες: μικρογναθία, οπισθογναθισμός
· λάρυγγας: όγκοι, οίδημα
Η παχυσαρκία, η χρήση αλκοόλ και ηρεμιστικών και το πλούσιο δείπνο αμέσως πριν τον ύπνο έχει αποδειχθεί ότι αποτελούν σημαντικούς επιβαρυντικούς παράγοντες για την εμφάνιση της νόσου.
Οι δυσμενείς επιπτώσεις που προκαλούνται στον οργανισμό εξαιτίας των συχνών απνοιών είναι κυρίως αποτέλεσμα της πτώσης της μερικής πίεσης οξυγόνου στο αίμα - υπερκαπνία (αφύπνιση του ασθενούς) και της ανάπτυξης μεγάλης αρνητικής ενδοθωρακικής πίεσης (καρδιαγγειακές επιπλοκές).
Κλινική εικόνα: ροχαλητό, απνοϊκά επεισόδια κατά την διάρκεια του ύπνου, συχνές αφυπνίσεις, κούραση κατά τη διάρκεια της ημέρας και υπνηλία. Η υπνηλία σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα κοινωνικά (διαζύγια, μειωμένη απόδοση στην εργασία, τροχαία ατυχήματα). Πρωινοί πονοκέφαλοι, ελαττωμένη ικανότητα μνήμης και συγκέντρωσης, αλλαγές στην προσωπικότητα, νυκτερινή ενούρηση, ελάττωση της libido, συστηματική υπέρταση και δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια.
Αντιμετώπιση: συντηρητική ή χειρουργική.
Αρχικά είναι απαραίτητη η λήψη γενικών μέτρων, όπως απώλεια βάρους, αποφυγή φαγητού πριν τον ύπνο, πλήρης αποφυγή της χρήσης αλκοόλ ή κατασταλτικών φαρμάκων, όπως επίσης και ειδική θεραπεία τυχόν συνυπάρχοντος υποθυρεοειδισμού. Σε ρινική απόφραξη χορηγείται φαρμακευτική αγωγή. Διάφορα προθέματα, όπως πλαστικοί διαστολείς των ρινικών πτερυγίων και συσκευές που συγκρατούν τη γλώσσα ή την κάτω γνάθο, έχουν προταθεί για τη διατήρηση ανοικτού αεραγωγού κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Η χειρουργική θεραπεία περιλαμβάνει διάφορες επεμβάσεις που σκοπό έχουν την άρση οποιουδήποτε αιτίου προκαλεί απόφραξη της αναπνευστικής οδού πχ. πλαστική ρινικού διαφράγματος, αφαίρεση ρινικών πολυπόδων, καυτηριασμός των ρινικών κογχών ή τμηματική κογχοτομή, αδενοτομή, αμυγδαλεκτομή. Σε σοβαρές μορφές αποφρακτικής υπνικής άπνοιας έχει θέση η σταφυλο-φαρυγγο-υπερωιοπλαστική UPPP.
Σε περιπτώσεις που αποτύχει ή ανενδείκνυται η χειρουργική θεραπεία, χορηγείται στον ασθενή ειδική συσκευή CPAP.
